Zingeving en gedeelde waarden zijn een belangrijk kenmerk van waardevolle werkgemeenschappen (of hipper: communities of value). Ze geven een extra binding met de organisatie en de taak die uitstijgt boven een contractuele verplichting. Ze geven richting aan gedrag en verzorgen afstemming en verbinding, zodat er minder of geen systemen, procedures, resultaatafspraken of managementinstructies aan te pas hoeven te komen.
Coolblue
Een mooi Nederlands voorbeeld is Coolblue, dat in 1999 is opgericht door toenmalig student Pieter Zwart. Dit internetbedrijf bestaat uit meer dan driehonderd verschillende webshops en zeven fysieke winkels die zich doorgaans op één productgroep richten, zoals Computerstore.nl, Laptopshop.nl en Driewielerspecialist.nl. De omzet gaat in 2015 richting de 400 miljoen euro en verdubbelt elke twee jaar. Hun communitygevoel is vervat in vijf kernwaarden zoals ‘gewoon verwonderen’, ‘vrienden’ en ‘mondhoekje’. Als een pizza die nog gemaakt moet worden binnen een half uur bij jou kan zijn, waarom dan niet een product dat al klaar is? Die mentaliteit heet ‘gewoon verwonderen’. Voor vrienden wil je echt het beste. En met speelsheid en humor koester je het ‘mondhoekje’. Dit is wat de studentenoprichters destijds verbond en wat nu zorgvuldig wordt gecultiveerd, bijvoorbeeld door ondersteunende functies als marketing en HR.
Het gaat hier duidelijk niet over mission statements, kernwaarden, cultuur als besturingsmiddel en ‘codes of conduct’ als vormen van ragfijne, klassieke top-down-disciplinering. Die moeten de leegte van eenzijdig financieel gemanagede organisaties invullen.
Klantwaarde creëren
Een andere manier om een waardevolle werkgemeenschap in te richten is het samen met klanten creëren van klantwaarde, zoals My Starbucksidea, waar klanten ideeën kunnen leveren voor de dienstverlening van Starbucks. Of Design byMe van Lego, dat nu verder gaat als LDD (LEGO Digital Designer). Hier wordt het gevoel van eigenaarschap niet zozeer bereikt via een gedeelde ideologie, maar door de klant actief te betrekken in het ontwerpen van producten en diensten.
Zo krioelt het in de moderne samenleving van organisatorische netwerken die voor kortere of langere tijd samenwerken en waarde creëren met en voor elkaar, voor specifieke doelgroepen of zelfs voor de samenleving als geheel.
Intern adviseren, co-creëren en verbinden
Waardevolle werkgemeenschappen ontlenen een enorme kracht aan de manier waarop hun professionals intern adviseren, co-creëren en verbinden. Als ze beleid ontwikkelen, brengen ze het gesprek in het organisatorisch netwerk hierover op gang. Top down opleggen werkt niet en hoeft ook niet. Wat wel werkt, is het bemiddelen en faciliteren van dit gesprek tussen partijen, teams, eenheden en echelons, zonder daarbij verantwoordelijkheden over te nemen. De gedeelde waarden geven een enorme steun in de rug.
